Hầu hết chúng ta khi trò chuyện đều nghe, nhưng thường là nghe “nửa vời”: trong lúc người khác nói, tâm trí ta đã bận nghĩ cách phản hồi hoặc để nó lang thang đâu đó. Hệ quả: ta bỏ lỡ cảm xúc thật, hiểu sai ý, và làm người kia thấy mình… không được lắng nghe. Bài viết từ PositivePsychology.com nhấn mạnh: lắng nghe chủ động (active listening) là kỹ năng có thể học và rèn luyện – và nó có sức mạnh cải thiện mọi mối quan hệ, từ gia đình, bạn bè đến công việc. 1. Nguyên tắc & nền tảng Theo Rogers & Farson (1987), lắng nghe chủ động dựa trên ba nguyên tắc cốt lõi: - Lắng nghe toàn diện: chú ý cả nội dung, thái độ, cảm xúc. - Phản hồi cảm xúc: để người nói cảm nhận rằng cảm xúc của họ được thấu hiểu. - Ghi nhận tất cả tín hiệu: từ giọng điệu, tốc độ, ánh mắt, đến cử chỉ. Carl Rogers bổ sung: người nghe cần mang tinh thần đồng cảm – chân thành – tôn trọng vô điều kiện. Đây là nền móng tạo nên sự an toàn để người nói mở lòng. 2. Lợi ích của lắng nghe chủ động - Xây dựng tin cậy & kết nối – người nói thấy an toàn để chia sẻ. - Hiệu quả trong trị liệu / tư vấn – có thể quyết định thành công của quá trình. - Cải thiện môi trường làm việc – giảm căng thẳng, khuyến khích nhân viên góp ý. - Ứng dụng cả trong giao tiếp qua văn bản – nếu biết cách phản chiếu, đặt câu hỏi mở. 3. Kỹ năng nền tảng Trước khi đi vào kỹ thuật, người nghe cần rèn: - Ngôn ngữ cơ thể tích cực: ánh mắt, tư thế, nét mặt. - Loại bỏ phiền nhiễu: tắt điện thoại, chọn không gian yên tĩnh. - Theo dõi mà không ngắt lời: tạo khoảng trống cho người kia bộc lộ. - Phản chiếu (reflecting): diễn đạt lại bằng ngôn từ của mình để kiểm chứng hiểu đúng. 4. 7 kỹ thuật cụ thể - Diễn giải lại (Paraphrasing) – “Ý bạn là… đúng không?” - Thể hiện cảm xúc (Verbalizing emotions) – “Chuyện đó khiến bạn rất thất vọng.” - Đặt câu hỏi mở (Asking) – “Bạn thấy thế nào sau tình huống đó?” - Tóm tắt (Summarizing) – gom ý chính + cảm xúc để kiểm chứng. - Làm rõ (Clarifying) – “Khi bạn nói … có nghĩa là … phải không?” - Khuyến khích (Encouraging) – “Bạn có muốn nói thêm về điều đó không?” - Cân bằng (Balancing) – đặt câu hỏi gợi mở để người nói tự nhìn lại, không áp đặt.

Trong một thế giới ngày càng ồn ào, nghịch lý thay, cái mà nhiều người cần nhất không phải là lời khuyên hay giải pháp… mà là một người thực sự lắng nghe họ. “Lắng nghe” tưởng chừng đơn giản, nhưng theo Carl Rogers – cha đẻ của tâm lý học nhân bản – thì chính sự hiện diện trọn vẹn và thấu cảm trong lắng nghe mới là điều chữa lành và khơi mở sự phát triển. Lắng nghe chủ động là gì? Khác với việc chỉ “nghe âm thanh”, lắng nghe chủ động (active listening) là khi ta tập trung toàn bộ tâm trí, quan sát ngôn ngữ cơ thể, nhận diện cảm xúc, và phản hồi một cách thấu cảm. Người nói cảm thấy được tôn trọng, được hiểu, không bị phán xét. Thomas Gordon – tác giả L.E.T. (Leader Effectiveness Training) – gọi đây là kỹ năng nền tảng để xây dựng quan hệ hiệu quả: nghe để hiểu chứ không phải nghe để đáp. Vì sao lắng nghe quan trọng? - Trong gia đình: Lắng nghe giúp hàn gắn rạn nứt, thay cho việc tranh cãi hay khuyên nhủ vội vã. - Với con cái: Khi trẻ cảm thấy cha mẹ thực sự hiểu, chúng sẽ hợp tác và tự tin hơn. - Trong công việc: Quản lý biết lắng nghe tạo ra môi trường tâm lý an toàn, nhân viên gắn bó và chủ động hơn. - Trong trị liệu hay coaching: Đây chính là “cầu nối” của sự thay đổi nội tâm. Marshall Rosenberg (Nonviolent Communication) nhấn mạnh: “Điều con người khao khát nhất không phải là lời khuyên, mà là sự thấu hiểu.” Những sai lầm phổ biến khi “nghĩ là đang nghe” - Giảng đạo: “Bạn nên làm thế này…” - Phán xét: “Sao bạn lại yếu đuối thế?” - Phân tích thay vì lắng nghe: “Tôi nghĩ lý do là…” - Cướp lời kể chuyện của mình - Khuyên nhủ không đúng lúc: “Thôi đừng buồn nữa.” Những điều này khiến người nói bị “che lấp” và khép lòng lại. 4 yếu tố cốt lõi của lắng nghe chủ động 1. Nghe lời nói – chú ý ngữ điệu, âm lượng, tốc độ. 2. Quan sát ngôn ngữ cơ thể – ánh mắt, tư thế, nét mặt. 3. Diễn giải lại (paraphrase) – “Ý bạn là… đúng không?” 4. Nhận thức bối cảnh và sự khác biệt cá nhân – tránh áp đặt góc nhìn của mình. Cách thực hành - Thái độ chấp nhận, tôn trọng – xem mình như một người đồng hành, không phải “thầy”. - Phản chiếu cảm xúc – “Mình thấy bạn có vẻ thất vọng…” - Đặt câu hỏi mở – “Bạn đang cảm thấy thế nào về chuyện đó?” - Im lặng đúng lúc – một ánh mắt, một cái gật đầu cũng có thể là sự động viên mạnh mẽ.