Hầu hết chúng ta khi trò chuyện đều nghe, nhưng thường là nghe “nửa vời”: trong lúc người khác nói, tâm trí ta đã bận nghĩ cách phản hồi hoặc để nó lang thang đâu đó. Hệ quả: ta bỏ lỡ cảm xúc thật, hiểu sai ý, và làm người kia thấy mình… không được lắng nghe. Bài viết từ PositivePsychology.com nhấn mạnh: lắng nghe chủ động (active listening) là kỹ năng có thể học và rèn luyện – và nó có sức mạnh cải thiện mọi mối quan hệ, từ gia đình, bạn bè đến công việc. 1. Nguyên tắc & nền tảng Theo Rogers & Farson (1987), lắng nghe chủ động dựa trên ba nguyên tắc cốt lõi: - Lắng nghe toàn diện: chú ý cả nội dung, thái độ, cảm xúc. - Phản hồi cảm xúc: để người nói cảm nhận rằng cảm xúc của họ được thấu hiểu. - Ghi nhận tất cả tín hiệu: từ giọng điệu, tốc độ, ánh mắt, đến cử chỉ. Carl Rogers bổ sung: người nghe cần mang tinh thần đồng cảm – chân thành – tôn trọng vô điều kiện. Đây là nền móng tạo nên sự an toàn để người nói mở lòng. 2. Lợi ích của lắng nghe chủ động - Xây dựng tin cậy & kết nối – người nói thấy an toàn để chia sẻ. - Hiệu quả trong trị liệu / tư vấn – có thể quyết định thành công của quá trình. - Cải thiện môi trường làm việc – giảm căng thẳng, khuyến khích nhân viên góp ý. - Ứng dụng cả trong giao tiếp qua văn bản – nếu biết cách phản chiếu, đặt câu hỏi mở. 3. Kỹ năng nền tảng Trước khi đi vào kỹ thuật, người nghe cần rèn: - Ngôn ngữ cơ thể tích cực: ánh mắt, tư thế, nét mặt. - Loại bỏ phiền nhiễu: tắt điện thoại, chọn không gian yên tĩnh. - Theo dõi mà không ngắt lời: tạo khoảng trống cho người kia bộc lộ. - Phản chiếu (reflecting): diễn đạt lại bằng ngôn từ của mình để kiểm chứng hiểu đúng. 4. 7 kỹ thuật cụ thể - Diễn giải lại (Paraphrasing) – “Ý bạn là… đúng không?” - Thể hiện cảm xúc (Verbalizing emotions) – “Chuyện đó khiến bạn rất thất vọng.” - Đặt câu hỏi mở (Asking) – “Bạn thấy thế nào sau tình huống đó?” - Tóm tắt (Summarizing) – gom ý chính + cảm xúc để kiểm chứng. - Làm rõ (Clarifying) – “Khi bạn nói … có nghĩa là … phải không?” - Khuyến khích (Encouraging) – “Bạn có muốn nói thêm về điều đó không?” - Cân bằng (Balancing) – đặt câu hỏi gợi mở để người nói tự nhìn lại, không áp đặt.

Trong cuộc sống, ai cũng từng rơi vào tình huống: muốn góp ý nhưng lại khiến người khác tổn thương, càng giải thích thì càng tranh cãi, hoặc thấy tình cảm dần xa cách chỉ vì vài lời nói. Marshall Rosenberg – cha đẻ của Nonviolent Communication (NVC) – Giao tiếp Phi bạo lực – đã dành cả đời đi tìm câu trả lời cho câu hỏi: “Vì sao con người đánh mất lòng trắc ẩn, và làm sao để giữ được nó?”. Ông nhận ra: chính ngôn ngữ là chiếc cầu nối hoặc bức tường giữa con người. Và NVC ra đời để giúp chúng ta trở về với cách giao tiếp từ trái tim. ______ 1. NVC là gì? NVC là phương pháp giao tiếp đặt trọng tâm vào kết nối và lòng trắc ẩn, thay vì phán xét hay đổ lỗi. Nó hướng dẫn chúng ta đi qua 4 bước rõ ràng: 1. Quan sát: Nhìn sự việc như nó là, không gắn nhãn. 2. Cảm xúc: Nhận diện và bày tỏ cảm xúc thật. 3. Nhu cầu: Tìm nhu cầu sâu xa đứng sau cảm xúc. 4. Yêu cầu: Đưa ra đề nghị cụ thể, rõ ràng. Ví dụ: thay vì nói “Anh thật vô ý”, ta có thể nói: “Khi em thấy quần áo bẩn dưới sàn, em thấy khó chịu vì em cần sự ngăn nắp. Anh có thể bỏ vớ vào máy giặt không?”. Sự khác biệt là ở chỗ: ta tập trung vào sự việc và nhu cầu, chứ không tấn công cá nhân. ______ 2. Tại sao gọi là “cho đi từ trái tim”? Theo Rosenberg, con người sinh ra vốn có lòng nhân ái, nhưng xã hội và thói quen ngôn ngữ nhiều khi khiến ta quên mất điều đó. Khi áp dụng NVC, ta học cách hành động từ niềm vui muốn làm giàu cho cuộc sống của nhau – chứ không phải từ sợ hãi, tội lỗi hay ép buộc. Giống như tặng một món quà: nếu xuất phát từ tình yêu thương, cả người cho và người nhận đều thấy hạnh phúc. Nhưng nếu tặng chỉ vì “sợ bị chê trách” thì món quà ấy trở thành gánh nặng. “Cho đi từ trái tim” nghĩa là để cho mỗi hành động đều đến từ sự tự nguyện và niềm vui chân thật. ______ 3. Sức mạnh của NVC trong đời sống NVC không chỉ là kỹ năng giao tiếp, mà là một cách sống: - Trong gia đình: Thay vì ra lệnh “Con phải học đi!”, ta có thể chia sẻ nỗi lo và mong muốn: “Mẹ lo lắng vì cần sự an tâm rằng con hoàn thành bài. Con có thể dành 30 phút cho bài tập trước khi chơi tiếp không?”. Trẻ sẽ cảm thấy được tôn trọng hơn. - Trong công việc: Thay vì phàn nàn “Sếp chẳng bao giờ lắng nghe”, ta có thể nói: “Khi tôi trình bày ý tưởng mà không được phản hồi, tôi thấy thất vọng vì tôi cần sự ghi nhận. Sếp có thể cho tôi vài phút nhận xét không?”. Đối thoại trở nên cởi mở và hợp tác. - Trong xã hội: NVC đã được áp dụng ở trường học, nhà tù, tổ chức nhân đạo, thậm chí các khu vực xung đột. Khi con người nghe và hiểu được nhu cầu phía sau cơn giận dữ, hòa bình mới có cơ hội.

Con người là nhân, thành công là quả. Humanistic Leadership (人本领导 - rénběn lǐngdǎo) là một triết lý và phong cách quản trị hiện đại, đặt con người (bao gồm nhân viên, khách hàng, và cộng đồng) vào vị trí trung tâm của mọi quyết định, chiến lược và hoạt động của tổ chức. Nền tảng của phong cách lãnh đạo này là niềm tin vững chắc rằng sự thành công bền vững và vượt trội của một tổ chức không đến từ việc tối đa hóa lợi nhuận bằng mọi giá, mà đến từ việc nuôi dưỡng sự phát triển, tôn trọng phẩm giá và chăm lo cho hạnh phúc của chính những con người trong tổ chức đó. Tóm lại, Lãnh đạo nhân bản là một tư duy chiến lược xem việc xây dựng một tổ chức có tình người không phải là một lựa chọn, mà là con đường tất yếu để đạt được hiệu quả vượt trội và sự trường tồn. Nó dung hòa hai yếu tố tưởng chừng mâu thuẫn: tính nhân văn và hiệu quả kinh doanh, và chứng minh rằng lòng nhân ái chính là động lực mạnh mẽ nhất.