Những kiểu giao tiếp ngăn cản lòng trắc ẩn
Trong cuộc sống hằng ngày, nhiều khi ta chỉ muốn trò chuyện, chia sẻ để được thấu hiểu. Nhưng thay vì cảm thấy nhẹ nhõm, ta lại nhận về những lời phán xét, so sánh hay buộc tội khiến trái tim co lại. Marshall Rosenberg gọi đó là những kiểu giao tiếp ngăn cản lòng trắc ẩn. Chúng tưởng như vô hại, nhưng thực ra lại âm thầm gây tổn thương và phá vỡ kết nối giữa con người.
1. Những kiểu ngôn ngữ chặn đứng lòng trắc ẩn
Rosenberg chỉ ra bốn dạng điển hình:
- Phán xét đạo đức: Gắn nhãn người khác “tốt/xấu, đúng/sai” khiến họ phòng thủ, ví dụ: “Anh thật ích kỷ.”
- So sánh: Đặt ai đó lên bàn cân với người khác, tạo ra cảm giác kém cỏi, ví dụ: “Sao em không được như chị em?”
- Phủ nhận trách nhiệm: Đổ cho hoàn cảnh, hệ thống, làm mất đi sự chủ động, ví dụ: “Tôi chỉ làm vì sếp bắt.”
- Ngôn ngữ xa lạ với sự sống: Dùng “nên/phải” hay các câu nói chung chung thay vì bày tỏ cảm xúc và nhu cầu thật, ví dụ: “Con phải học đi.”
Những kiểu ngôn ngữ này giống như dựng lên những bức tường vô hình, chặn lại dòng chảy tự nhiên của lòng trắc ẩn.
2. Vì sao ta thường dùng những cách nói này?
Có ba nguyên nhân chính:
- Ảnh hưởng từ giáo dục và văn hóa: Từ nhỏ ta đã được dạy phán xét, so sánh để “dạy dỗ” hoặc “khuyến khích”.
- Xem nhẹ nhu cầu cảm xúc: Nhiều xã hội coi việc bày tỏ cảm xúc là yếu đuối, nên ta học cách giấu đi.
- Thói quen ngôn ngữ quyền lực: Trong môi trường thứ bậc (gia đình truyền thống, công sở), việc ra lệnh bằng “nên/phải” được coi là cách nhanh nhất để kiểm soát.
Điều này lý giải tại sao dù ai cũng mong muốn kết nối, chúng ta lại thường dùng những cách nói làm ngược lại.
3. Con đường thay đổi: từ bức tường thành cánh cửa
Để chữa những “căn bệnh ngôn ngữ” này, Rosenberg đề nghị trở về với nền tảng của NVC – 4 bước: Quan sát – Cảm xúc – Nhu cầu – Yêu cầu.
- Thay vì “Anh vô trách nhiệm quá”, hãy thử: “Khi em thấy anh không gọi điện lại như đã hứa, em lo lắng vì cần sự tin cậy. Anh có thể báo nếu về muộn không?”
- Thay vì “Sao em không bằng chị em”, hãy thử: “Khi con không làm bài tập, mẹ lo vì mẹ muốn con có cơ hội học hỏi. Con có thể làm 20 phút trước khi chơi game không?”
Chỉ một sự thay đổi nhỏ trong cách nói đã biến lời trách móc thành một cánh cửa mở ra sự kết nối.
Bài học rút ra: Không phải con người thiếu lòng trắc ẩn, mà chính ngôn ngữ đã che mờ nó. Vì vậy, bài học cho mỗi chúng ta là hãy tập quan sát thay vì phán xét, thấu hiểu thay vì so sánh, nhận trách nhiệm thay vì đổ lỗi, và bày tỏ mong muốn thật thay vì áp đặt “nên/phải”.
Mỗi từ ngữ ta chọn có thể là hạt giống của hòa bình hoặc mầm mống của bạo lực. Chọn thế nào chính là trách nhiệm – và cũng là quyền năng – của mỗi người.
4
2 comments
Những kiểu giao tiếp ngăn cản lòng trắc ẩn
skool.com/humanistic-leadership
Humanistic Leadership là một triết lý đặt con người vào vị trí trung tâm của mọi quyết định, chiến lược và hoạt động của tổ chức.
Leaderboard (30-day)
1
+12
2
+9
3
+8
4
+2
Powered by