TRONG TIẾNG VIỆT, CÓ MỘT TỪ CÀNG NÓI NHIỀU CÀNG DỄ MẤT GIÁ TRỊ. ĐÓ LÀ TỪ GÌ?

Tôi là một giáo viên tiểu học, hơn hai mươi năm đứng lớp với môn Tiếng Việt. Giáo án, sách vở đã quen tay. Nhưng guồng quay thi cử đôi khi khiến tôi chỉ kịp dạy cho học sinh cái “đúng”, mà chưa có nhiều không gian để cùng các em đi sâu vào cái “hay”, cái “tinh tế” của ngôn ngữ.

Chỉ từ khi bén duyên làm gia sư Tiếng Việt cho người nước ngoài, tôi mới thực sự chậm lại và suy ngẫm nhiều chiều hơn. Làm sao để người học không chỉ nói đúng, mà còn cảm được, thấy được cái hồn của tiếng mẹ đẻ? Và cũng từ đó, tôi nhận ra một “cái bẫy” rất quen trong cách dùng từ của chính người Việt chúng ta.

Đó là từ: “chắc”.

– 4 điều “mất” khi ta nói quá nhiều chữ “chắc”

1. Người nghe cảm nhận sự thiếu kiểm soát. Khi bạn nói “chắc là xong”, “chắc em làm được”, vô thức bạn đang cho thấy mình chưa nắm rõ tiến độ hoặc chưa dám đứng thẳng với việc mình làm.

2. Niềm tin bị bào mòn. Không ai yên tâm giao việc quan trọng cho một người không dám cam kết. “Chắc” là kẻ thù thầm lặng của sự tin cậy.

3. Năng lực tự bị hạ thấp. Dù bạn giỏi đến đâu, chỉ cần thêm chữ “chắc” vào đầu câu, sự tự tin lập tức giảm đi một nửa trong cảm nhận của người nghe.

4. Tiếng nói bị vặn nhỏ. Trong tranh luận hay trao đổi công việc, chữ “chắc” giống như việc bạn tự rút bớt uy tín của lập luận trước khi người khác kịp phản biện.

– Vì sao người Việt hay dùng chữ “chắc”?

Khi giảng cho học trò nước ngoài, tôi thường nói: người Việt trọng tình, ưa hòa khí, thích nói giảm nói tránh. “Chắc” nghe mềm, nghe an toàn hơn những câu khẳng định rõ ràng. Nó giống như một chiếc áo giáp: nếu lỡ sai, ta đỡ… ngượng.

Nhưng trong bối cảnh hiện đại, nơi sự minh bạch và trách nhiệm được đặt lên hàng đầu, chiếc áo giáp ấy đôi khi lại trở thành bức tường khiến người khác khó tôn trọng bạn.

– Sửa thế nào cho tinh tế?

Sự dứt khoát không đồng nghĩa với cứng nhắc. Bạn hoàn toàn có thể vừa rõ ràng vừa nhẹ nhàng:

• Tôi sẽ kiểm tra và phản hồi trước 3 giờ.• Tôi gửi ngay khi hoàn thành.• Tôi báo lại anh/chị trong chiều nay.• Vấn đề này tôi làm được.• Nếu có phát sinh, tôi sẽ thông báo ngay.

Những câu nói ấy không hề thô. Ngược lại, chúng thể hiện sự tôn trọng: tôn trọng người nghe và tôn trọng chính lời nói của mình.

– Lời kết

Trong một thời đại nhanh, ngắn và vội, cách bạn dùng từ chính là thước đo năng lực và vị thế. Chúng ta không cần gồng lên để tỏ ra mạnh mẽ. Chỉ cần ý thức về một chữ rất nhỏ, dám chịu trách nhiệm với điều mình nói ra.

Bớt chữ “chắc” đi, chúng ta sẽ thấy cách người khác nhìn mình thay đổi rõ rệt.

Trâm chúc ACE luôn tìm thấy sự tự tin và phẩm giá ngay trong chính tiếng mẹ đẻ của mình.

10 comments