Fatih’in Zeyrek semtinin altında, kalabalığın ve dar sokakların arasında kimsenin fark etmediği bir tarih saklıdır: Zeyrek Sarnıcı. Bizans döneminin su ihtiyacını karşılamak için inşa edilmiş bu yapı, İstanbul’un yeraltı mirasının en eski parçalarından biridir. Kısa Tarihçe - Yapım Dönemi: Büyük olasılıkla 4.–5. yüzyıllar arasında, Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu’nun erken dönemlerinde inşa edildi. - Amaç: Şehrin yukarı kotlarında yaşayan halkın su ihtiyacını karşılamak üzere dev bir depolama alanı olarak planlandı. - Konumu: Pantokrator Manastırı (bugünkü Zeyrek Camii) yakınında yer alır; bölgenin tüm manastır ve konut yapılarına su sağlayan bir sistemin parçasıydı. - Mimari Yapı: Kalın tuğla duvarlar, tonozlu tavanlar ve içeride suyu taşıyan oluk izleri hâlâ görülebilir. Diğer büyük sarnıçlara göre daha küçük olsa da, bulunduğu noktaya göre örnek bir mühendislik ürünüdür. Osmanlı Dönemi ve Sonrası İstanbul fethedildikten sonra bazı sarnıçlar su deposu olarak kullanılmaya devam etti; bazıları ise depo, atölye veya temel altyapı olarak farklı işlevlere büründü. Zeyrek Sarnıcı da zaman zaman unutulmuş, zaman zaman da bölge halkı tarafından depo gibi kullanılmıştır. Günümüzde Son yıllarda yapılan çalışmalarla yeniden gündeme gelmiş, Zeyrek’in tarihî dokusunu tamamlayan bir unsur olarak değerlendirilmeye başlanmıştır. Hâlâ tam kapasiteyle turizme açılmış bir alan değildir; bu özelliği onu daha da mistik ve keşfedilmeyi bekleyen bir yer hâline getirir. Neden Önemli? - Bizans’ın su yönetim mühendisliğini gösteren nadir örneklerden biri. - Zeyrek Camii ve çevresindeki UNESCO koruma alanının yeraltındaki parçası. - Tarihi yarımadanın günlük hayatında suyun nasıl depolandığını anlamak için önemli bir kaynak. Zeyrek’in sokaklarında gezerken, ayaklarınızın altında yüzyıllardır uyuyan bir sarnıcın bulunduğunu bilmek, bölgeyi bambaşka bir gözle görmenizi sağlar.

İstanbul’da etkili olan şiddetli yağış, Fatih’in bazı noktalarında su baskınlarına neden oldu. Yenikapı’da suyla dolan yol üzerinde bir araç mahsur kaldı. Sürücü kendi imkânlarıyla araçtan çıkmayı başardı ancak bölgeye kısa sürede itfaiye ekipleri sevk edildi. Yoğun su birikintisi nedeniyle trafikte kısa süreli aksama yaşandı. Araç ekipler tarafından sudan çıkarılırken, biriken yağmur suyu da tahliye edilerek yol yeniden trafiğe açıldı. Fatih genelinde yağışın etkilerinin devam ettiği belirtilirken, sürücülere düşük görüş, kaygan zemin ve su birikintilerine karşı dikkatli olmaları yönünde uyarılar yapılıyor.

Eminönü’nün kalabalığı ve hareketliliği arasında, çoğu kişinin fark etmeden yanından geçtiği sessiz bir Bizans mirası durur: Eirene (İrene) Kulesi. Bugün Yeni Camii’nin arka tarafında, Mısır Çarşısı’na yakın bir noktada yer alan bu yapı, İstanbul’un en eski savunma izlerinden biridir. Bizans Döneminden Osmanlı’ya Uzanan Bir Gözcü Eirene Kulesi, Bizans döneminde Suriçi’nin savunma hattının bir parçası olarak inşa edildi. Görevi, hem kıyı hattını hem de bölgedeki ticaret hareketliliğini kontrol etmekti. Kule, Haliç girişinin güvenliği açısından stratejik bir konumdaydı. “Eirene” adının, Bizans kaynaklarında geçen “barış” anlamına gelen Eirene kelimesinden geldiği düşünülür. Osmanlı Dönemi: Limanın Sessiz Tanığı Fetih sonrası Eminönü büyük bir ticaret merkezi hâline gelirken, Eirene Kulesi de Osmanlı liman düzeninin içinde korunarak varlığını sürdürdü. Çevresinde gümrük yapıları, ambarlar, hanlar ve balık pazarları büyürken kule, bölgenin tarihî dokusunun bir parçası olmaya devam etti. Günümüzde Durumu Bugün kule, etrafındaki modern yapılaşma nedeniyle geri planda kalsa da hâlâ ayaktadır ve dikkatle baktığınızda Bizans taş işçiliğini görmek mümkündür. İstanbul’un bin yıllık sur ve savunma sisteminden geriye kalan nadir küçük parçalardan biri olması sebebiyle büyük önem taşır. Fatih’te Gizli Bir Tarih Köşesi Eirene Kulesi, Eminönü’nün yoğun temposu içinde çoğu kişinin fark etmediği, ancak şehrin derin hafızasını taşıyan saklı bir tarih durağıdır. Bu yapıyı görmek, Bizans’tan Osmanlı’ya ve Cumhuriyet’e uzanan 1500 yıllık bir yolculuğa küçük bir pencere açmak gibidir. İstanbul’u gezerken bir gün Eminönü’nden geçerseniz, Yeni Camii’nin yakınlarında bu sessiz tanığı incelemeyi unutmayın — şehrin geçmişini anlatan taşlardan biridir.

@Tolga Koşturan

@Danatar Rozyyev